Epizod 111 - Jak Niemcy Żyrardów germanizowali, czyli niemieckie nazwy ulic

      Prezentując dawne nazewnictwo żyrardowskich ulic, nie można pominąć okresu jakże tragicznego i znamiennego w historii miasta, a mianowicie II wojny światowej. Terror szalał po ulicach Żyrardowa, a znacząca brać niemiecka, która przestała kryć się ze swoimi poglądami i nadrzędnymi celami szybko opanowała miasto, dążąc, na szczęście bezskutecznie, do włączenia fabrycznego miasta do III Rzeszy.
     Przeglądając stare mapy Żyrardowa z 1940 roku można zauważyć ciekawy i oczywisty fakt, iż nazwy żyrardowskich ulic przerobiono na niemieckie. Czy proceder ten był w pełni usankcjonowany? 
       Niemniej jednak większkosć istniejących wówczas ulic otrzymała nowe, dostosowane do okoliczności nazewnictwo.
      Najczęstszym przypadkiem zmiany nazwy polskiej na germańską było proste tłumaczenie słownikowe.
      I tak Fabryczna stała się Farber Str., Wierzbowa - Wieden Str., Ciasna - Enge Str.,  Brzozowa - Birken Str., Krótka - Kurze Str., Wilcza - Wolf Str., Piaskowa - Sand Str., Środkowa - Mittel Str., Smocza - Drachen Str., Miodowa - Honig Str., Kamienna - Stein Str., Strzelecka - Schutzen Str., Wiejska - Dorf Str., Cmentarna - Friedhof Str., Bielnikowa - Bleicht Str., Piękna - Pracht Str., Strażacka - Feuerwehr Str., czy Kanałowa jako Kanal Str., a Mostowa jako Brucken Str.
  
     Część ulic jednak wróciła do swoich pierwotnych nazw, oczywiście z iście niemieckim brzmieniem i tłumaczeniem. A mianowicie Romualda Mielczarskiego przemianowano na Garten Str., Stefana Okrzei - Fabrik Str., Józefa Mireckiego - Familien Str., Juliusza Słowackiego - Neue Str., Stefana Żeromskiego - Sokuler Str., 11-Listopada - Wald Str., Jana Kilińskiego - Bruder Str., 7-Listopada - Herren Str., Gabriela Narutowicza - Schul Str., a Waleriana Łukasińskiego na Breite Str., natomiast Browarną przemianowano na Vorwerk Str.

     Wiele jednak ulic otrzymało całkiem nowe nazwy. Ulicę P.O.W. przemianowano na Westwal Str., Bracką na Schlosser Str., Zyndrama Kościałkowskiego na Pflaster Str., Jana Dekerta na Barker Str., Izy Zielińskiej na Gerber Str., Leszno przerobiono na Schwaben Str., Mieczysławowską na Neben Str., a dzisiejszą Kardynała Stefana Wyszyńskiego na Weber Str. Henryk Sienkiewicz został zastąpiony gołębiami, czyli Tauben Str., a Henryka Barona na Rand Str.  

    Nie mogło sie jednak obejść bez pewnego sortu niespodzianek. Ulicę Tadeusza Kościuszki zmienono na Horst Wessel Str., "germańskiego męczennika" i autora nazistowskiego hymnu, Bolesława Limanowskigo na Hermanna Goringa, a Ludwika Waryńskigo na Nibelungen Str. Ponadto dzisiejsza ulica Bohaterów otrzymała szumną nazwę Neue Promenade, a Borucha Szulmana - Schmale Str.

Jak widać żyrardowscy Volskdeutsche szybko skorygowali i dostosowali ówczesne mapy do zaistniałej i jakże oczekiwanej sytuacji, przekreślając ot tak polskie nazwy. Przekreślając lecz nie zmazując.

     A dziś ze względów czysto hstorycznych pozostała nam częściowo już zniszczona upływem czasu mapa z 1940 roku, dająca możliwość uświadomienia sobie w jakim kierunku zmierzaliśmy i gdzie szczęśliwie jesteśmy.