Epizod 58: Mariampol czyli dzielnica Żyrardowa "za torami"

           Historia Mariampola (Marjampola) jako jednostki osiedleńczej sięga niewiele dalej niż samej Osady Fabrycznej i ściśle związana jest z rodziną Łubieńskich
           A wszystko rozpoczęło się, kiedy to hrabia Feliks Łubieński wszedł w posiadanie dóbr guzowskich w roku 1797 i w ciągu niespełna kilku lat sprowadził mniej więcej trzystu kolonistów niemieckich – w większości Ewangelików, pochodzących głównie z Wielkopolski, a dokładniej z okolic Poznania, Kalisza i Konina. Ponadto pojawili się przybysze z Kujaw oraz z Brandenburgii i z okolic Gorzowa Wielkopolskiego oraz Śląska, a także z okolic  Łodzi, Grójca, czy Przasnysza.

mapa z 1934 roku

 Owymi nowymi osadnikami byli sukiennicy, którzy zasiedlili Wiskitki  oraz rolnicy, których nowe siedziby zlokalizowano w innych częściach dóbr. Tak oto powstało jedenaście nowych, niemieckich wsi, a były to Antoniew, Babskie Budy (Babsche Buden), Bieganów, Feliksów (Felixdorf), Franciszków, Henryszew (Heinrichsdorf), Józefów (Josefhof), Maurycew (Moritzin), Teklin, Sade Budy (Zader-Buden) oraz Mariampol (Marienfeld). Nazwy tychże miejscowości pochodziły przeważnie od imion członków rodziny Łubieńskich, jako że rodzina była to liczna.
      Zapobiegliwy hrabia, aby kolonistów bardziej zespolić z nowym miejscem zamieszkania, w roku 1804 roku zainicjował utworzenie parafii ewangelicko-augsburskiej w pobliskich Wiskitkach, gdyż do tej pory najbliższym miejscem do korzystania z posług religijnych był odległy o pięćdziesiąt kilometrów Iłów.  
       W roku 1827 dobra guzowskie odziedziczył jeden z synów Feliksa Łubieńskiego – Henryk, który wykorzystując do własnych, prywatnych celów stanowisko w Banku Polskim, posługiwał się pieniędzmi państwowymi na cele prywatne. Tak na przykład powstała stara przędzalnia i zaczątki Osady Fabrycznej.
        W roku 1856 Feliks Sobański będący mężem Emilii Łubieńskiej, siostry Feliksa Łubieńskiego, wykupił za 600 tyś rubli zadłużone dobra guzowskie i około 1873 roku podzielił je na dziesięć odrębnych hipotek, a jedną z nich był właśnie Mariampol składający się z 17 gospodarstw o powierzchni 221 morgów tworzący razem z Sadymi Budami i Henryszewem wspólną hipotekę. Według spisu ludności z 1897 roku Mariampol, wtedy nazwany Guzowskim posiadał już 209 budynków i 9311 mieszkańców.

mapa z 1933 roku

        Na przełomie XIX i XX wieku osiedle Mariampol zaczęło powoli zrastać się w jeden organizm miejski stając się powoli, na razie nieoficjalnie jedną z jedenastu dzielnic nowo tworzącego się miasta. Dla mieszkańców Osady oraz Rudy nadal jednak Mariampol traktowany był jako przedmieścia, nazywany często "za dworcem", bądź " za Bagnem".
      Mariampol w odniesieniu geograficznym stanowiły grunty rozciągające się po prawej stronie drogi do Warszawy, ale nie tylko. Również teren po lewej stronie torów aż do Henryszewa również stanowił część Mariampola. Przyszła dzielnica miasta od południowego wschodu graniczyła z Bieganowem, a od południowego zachodu i zachodu z Rudą Guzowską.
        Mariampol wśród ludności Osady i Rudy uważany był wpierw za typową wieś z luźno rozrzuconymi gospodarstwami, z czasem jednak wyrósł, zwłaszcza w latach dwudziestych XX wieku, na dzielnicę ekskluzywną, zabudowaną prywatnymi domami, a w mniemaniu robotników fabrycznych mieszkała tam głównie inteligencja trzymająca się na boku i nie wchodząca w ściślejsze kontakty z robotnikami z Osady.
        Dziś teren Mariampola pokrywa sieć przecinających się ulic o zabudowie typowo jednorodzinnej. Dawne pola prawne i gościńce zostały zagospodarowane nowymi, coraz to większymi domami, które wrzynają się głęboko w nie tak odległy już Bieganów.